Co raz więcej firm zdaje sobie sprawę, że najlepszą i najtańszą reklamą jest rekomendacja ich produktów przez influencerów zamieszczana w portalach społecznościowych, w szczególności w serwisie youtube.
W ostatnim czasie zarówno firmy kosmetyczne, ale i odzieżowe, korzystają z pomocy youtuberów przy promocji swoich produktów. W tym roku do kilkunastu youtuberek swoje produkty rozesłał Deichmann, co spowodowało falę filmów na youtubie prezentujących buty tej marki.
Co ciekawsze, potencjał serwisu youtuba dostrzegła nawet marka Dulux, która w ramach współpracy z youtuberami promuje swoje farby.
W ramach dzisiejszego postu skupimy się na prawnych aspektach takiej reklamy umieszczanej na serwisie youtube. Z uwagi na rosnące zainteresowanie youtubem oraz coraz większą ilością youtuberów, odpowiemy na pytanie, czy youtuber ma obowiązek poinformować widzów o tym, że produkty, które pokazuje na swoim kanale otrzymał od producenta bezpłatnie lub otrzymał wynagrodzenie za ich pokazanie na swoim kanale?
Regulacja wewnętrzna serwisu youtube
Jak wynika z regulaminu serwisu youtube, odpłatne lokowanie i polecanie produktów oraz zamieszczanie innych treści, zobowiązuje youtubera do poinformowania o tym widzów. Jednocześnie osoba zamieszczająca wyżej wymienione treści zobowiązana jest o tym powiadomić serwis youtube. Filmy, które zamieszczone zostały z naruszeniem powyższych obowiązków mogą zostać usunięte.[1]
Regulamin youtuba wprost nakłada na youtuberów obowiązek przekazania widzom informacji o odpłatnym lokowaniu i polecaniu produktów.
Czy przepisy prawa powszechnie obowiązującego nakładają obowiązki informacyjne na youtuberów ?
Czy przepisy prawa faktycznie nakładają na youtuberów obowiązek spełniania wspomnianych powyżej obowiązków? Na łamach Gazety Wyborczej Piotr Piesiewicz z Uniwersytetu SWPS wypowiedział się za bezpośrednim stosowaniem w stosunku do youtuberów wprost regulacji o lokowaniu produktów przewidzianej w ustawie o radiofonii i telewizji[2].
Artykuł 17 ustawy o radiofonii i telewizji[3] reguluje zasady sponsorowania audycji, w art. 17a określono natomiast w jakich przypadkach dopuszczalne jest lokowanie produktów. Powołane powyżej przepisy wprowadzają ograniczenia, które mają na celu przede wszystkim ochronę konsumentów, a także samych mediów przed nadmiernym wpływem gospodarczym.
Zastanawiając się nad zastosowaniem wskazanych powyższej regulacji do działalności youtuberów wskazać przede wszystkim należy, że ulokowane zostały one przez ustawodawcę w rozdziale dotyczącym Programów radiowych i telewizyjnych, co oznacza, że tylko do nich powinny znaleźć zastosowanie. Miejsce w jakim przepisy o sponsoringu i lokowaniu produktów zostały umieszczone w ustawie o radiofonii i telewizji prowadzi do wniosku, że nie dotyczą one osób, które działają na youtubie.
Ponadto zgodnie z przepisami ustawy o radiofonii i telewizji, jej przepisy stosuje się do dostawców usług medialnych ustanowionych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Czy w przypadku klipów video umieszczanych na portalu youtube można mówić o usłudze medialnej?
Odnieść należy się do definicji usługi medialnej zawartej w ustawie o radiofonii i telewizji zgodnie z którą pod pojęciem tym należy rozumieć usługę w postaci programu albo audiowizualnej usługi medialnej na żądanie, za którą odpowiedzialność redakcyjną ponosi jej dostawca i której podstawowym celem jest dostarczanie poprzez sieci telekomunikacyjne ogółowi odbiorców audycji, w celach informacyjnych, rozrywkowych lub edukacyjnych; usługą medialną jest także przekaz handlowy.
Samo przytoczenie definicji usługi medialnej niewiele wyjaśnia, a na pewno nie daje nam odpowiedzi na nurtujące nas pytanie, dlatego należy przyjrzeć się bliżej częściom składowym tej definicji.
Aby można było mówić o usłudze medialnej, audycja musi być dostarczana poprzez sieć telekomunikacyjną. Usługi medialne są bowiem świadczone w sposób zdalny, bez jednoczesnej obecności dostawcy usługi w miejscu korzystania z usługi przez odbiorcę.
Nagrania video, które zamieszczane są na portalu youtube, dostarczane są poprzez system teleinformatycznym, ponieważ udostępniane są za pomocą Internetu. Wskazuje się natomiast, że prowadzenie działalności w systemie teleinformatycznym nie oznacza prowadzenia działalności w sieci telekomunikacyjnej[4].
System teleinformatyczny musi być przyłączony do sieci telekomunikacyjnej, aby mógł wysyłać i odbierać dane, ale system teleinformatyczny i sieć telekomunikacyjna to jednak odrębne zespoły urządzeń[5].
Przy analizie powyższych kwestii, istotne znaczenie ma również pojęcie audycji, dlatego zastanowić należy się również czy klipy video umieszczane na youtubie można uznać za audycję? Chodź przedmiotowa kwestia była przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości, to jednak nie została przez niego w sposób jednoznaczny rozstrzygnięta[6].
Zgodnie natomiast z definicją zawartą w ustawie o radiofonii i telewizji pod pojęciem audycji rozumie się ciąg ruchomych obrazów z dźwiękiem lub bez niego (audycja audiowizualna) albo ciąg dźwięków (audycja radiowa), stanowiący, ze względu na treść formę, przeznaczenie lub autorstwo, odrębną całość w stworzonym przez dostawcę usługi medialnej programie lub katalogu audycji publicznie udostępnianych w ramach audiowizualnej usługi medialnej na żądanie, zwanych dalej katalogiem.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że klipy video umieszczane na youtubie nie stanowią usługi medialnej, ponieważ nie są dostarczane przez sieci telekomunikacyjne, a w systemie teleinformatycznym. Ponadto nawet gdyby udostępnione na youtubie nagrania uznać za audycje audiowizualne, to nie są one częścią programu (lub katalogu audycji publicznie udostępnianych) stworzonym przez dostawcę usługi medialnej, dlatego wątpliwości budzi, czy można w tym przypadku mówić o audycji w rozumieniu przepisów ustawy o radiofonii i telewizji.
Co wynika z powyższego? W mojej ocenie przepisy dotyczące sponsoringu i lokowania produktów nie powinny znaleźć zastosowania do działalności prowadzonej przez youtuberów.
Podsumowanie
Chociaż analiza przepisów ustawy o radiofonii i telewizji stwarza wiele trudności, to jednak ich interpretacja skłania do wniosku, że przepisy nakładające obowiązek informowania konsumentów o sponsorowaniu audycji lub umieszczaniu w audycjach produktów lokowanych nie odnoszą się do youtuberów.
Pomimo, że serwis youtube zobowiązuje jego użytkowników do informowania widzów o współpracy podejmowanej z producentami produktów przez nich reklamowanych, to przepisy ustawy o radiofonii i telewizji takiego obowiązku na youtuberów wprost nie nakładają.
Niewątpliwie określenie zasad funkcjonowania reklamy w mediach społecznościowych, powinno zostać uregulowane przez ustawodawcę, co nie tylko wzmocni ochronę konsumentów, ale także powinno ułatwić działalność samym youtuberom oraz innym osobom działającym w social media. Jasna regulacja prawna pozwoli bowiem wyeliminować osoby, które nie przyznają się publicznie do współpracy z różnego rodzaju markami, przez co całe środowisko influencerów narażone jest na krytykę ze strony widzów.
W kolejnych artykułach analizie poddamy obowiązki youtuberów wynikające z innych ustaw, a także zastanowimy się prawnymi aspektami funkcjonowania influencerów działających na innych niż youtube serwisach społecznościowych. Jeśli chcesz być na bieżąco z umieszczanymi przez nas postami, zapisz się do naszego newslettera.
[1] Płatne lokowanie i polecanie produktów, https://support.google.com/youtube/answer/154235?hl=pl, dostęp na dzień 17.11.2019 r.
[2] Piotr Szostak, W USA influencerzy udają, że współpracują z markami. W Polsce udają, że współpracy nie ma, http://wyborcza.pl/7,156282,24374267,co-wyrabiaja-influencerzy-bez-nadzoru.html?fbclid=IwAR2z-YP8JlDJ8-VW0GDs6FGbPwj8uFB67VATXqWAJsboHH7izKZlcjXzHWQ, dostęp na dzień: 11.11.2019 r.
[3] Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji
[4] S. Piątek (red.), Ustawa o radiofonii i telewizji. Komentarz. Warszawa 2014
[5] S. Piątek (red.), Ustawa o radiofonii i telewizji…
[6] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 lutego 2018 r., C-132/17.