W dniu 7 listopada weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego dokonująca szeregu istotnych zmian w procedurze cywilnej. Głównym zamiarem ustawodawcy jest usprawnienie postępowań toczących się przed sądami cywilnymi, co spowodowało wprowadzenie do procedury cywilnej szeregu nieznanych wcześniej czynności, mających na celu umożliwienie rozpoznania przez Sąd sprawy maksymalnie na jednej rozprawie.
Na czym polega faza postępowania przygotowawczego?
Po doręczeniu pozwanemu pozwu, zobowiązany jest on do złożenia odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 14 dni. Następnie przewodniczący może zarządzić wymianę przez strony pism, zobowiązując jej jednocześnie do podania wszystkich twierdzeń i dowodów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania. Jest to istotny moment postępowania, bowiem brak wskazania twierdzeń oraz dowodów na tym etapie, może zaważyć na dalszym rozstrzygnięciu sprawy przez Sąd.
Jak wynika z art. 2053 k.p.c., zarządzenie przez przewodniczącego wymiany przez strony pism przygotowawczych, może nastąpić jedynie w uzasadnionych przypadkach, w szczególności w sprawach zawiłych lub obrachunkowych.
Co się zmieniło?
Dotychczas strony chcąc złożyć pismo w toku postępowania, wnosiły o zobowiązania przez Sąd do jego złożenia. W praktyce wniosek taki był już zawierany w piśmie, stanowiącym merytoryczne ustosunkowanie się do pisma strony przeciwnej, a Sąd zezwalał na składanie pism procesowych (zdarzało się nawet, że pisma nie zawierające powyższego wniosku były przez Sąd przyjmowane).
Nowelizacja zakłada ograniczenie inicjatywy strony do składania pism, co w praktyce może spowodować większą ich aktywność na rozprawie, kiedy to strony będą mogły przedstawiać swoje racje, a nie ograniczyć się do stwierdzenia, że podtrzymują dotychczas przedstawione stanowisko. Powyższe niewątpliwie wydłuży czas rozprawy i sprawi, że proces cywilny stanie się procesem „mówionym”.
Co istotne, strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, może zostać zobowiązana do wskazania podstawy prawnej jej żądania i wniosków. Dotychczas wskazanie podstawy prawnej swojego żądania, zarówno przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika, jak i występująca bez niego, nie było konieczne z uwagi na obowiązująca w procedurze cywilnej zasadę, że Sąd zna prawo (Iura novit curia). Powyższa zasada powodowała, iż zarówno na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego, jak i drugoinstancyjnego, Sąd z urzędu brał pod uwagę prawo materialne mające zastosowanie do przedstawionego przez strony stanu faktycznego.
Strony złożyły pisma przygotowawcze, co dalej?
Kolejnym krokiem jest wyznaczenie przez Sąd terminu posiedzenia przygotowawczego, które powinno się odbyć nie później niż dwa miesiące po dniu złożenia odpowiedzi na pozew albo ostatniego pisma przygotowawczego złożonego w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego, a jeżeli odpowiedź na pozew albo pismo przygotowawcze nie zostaną złożone – nie później niż dwa miesiące po upływie terminu do złożenia tych pism (art. 2054 § 2 k.p.c.).
Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, dwumiesięczny termin na przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego ma jedynie charakter instrukcyjny, a zatem nie wiążący Sądu. Sam ustawodawca dostrzega bowiem, iż jego dochowanie w realiach polskiego sądownictwa wydaje się być mało realistyczne.
Co do zasady, przeprowadzenie przez Sąd posiedzenia przygotowawczego jest obligatoryjne, Sąd może jednak odstąpić od wyznaczenia terminu posiedzenia przygotowawczego, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że jego przeprowadzenie nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy.
Umożliwienie Sędziemu odstąpienie od wyznaczenia terminu posiedzenia przygotowawczego, poprzez posłużenie się przesłanką bezcelowości jego przeprowadzenia dla przyspieszenia rozpoznania sprawy, w praktyce daje możliwość do obchodzenia przepisów nowelizacji.
Najbliższe miesiące pokażą, jak wyjątek od przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego będzie interpretowany, a zatem czy nowelizacja znajdzie zastosowanie w praktyce sądowej.
Podsumowanie
Zmiana zasad składania pism przygotowawczych przez strony, może spowodować, że proces cywilny stanie się procesem „mówionym”, zwiększającym aktywność stron i ich pełnomocników w trakcie posiedzenia przygotowawczego czy rozprawy.
Nowelizacja mobilizuje strony do rozważnego formułowania twierdzeń w pozwie oraz odpowiedzi na pozew, mogących okazać się jedyną szansą na pisemne przedstawienia swojego stanowiska. Większą popularność może uzyskać składany na podstawie art. 161 k.p.c. załącznik do protokołu, umożliwiający pisemne przedstawienie oświadczeń strony, załączany do akt sprawy.
Więcej na temat posiedzenia przygotowawczego w następnym poście, zapraszam do subskrypcji naszego newslettera.