JKP.Legal Katowice » Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych – jak ustalić podmiot będący beneficjentem rzeczywistym

I. Kogo dotyczy obowiązek wpisu do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych

Do dnia 13 kwietnia 2020 r. osoby uprawnione do reprezentacji spółki jawnej, spółki komandytowej, spółki komandytowo-akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej zobowiązane są zarejestrować się w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych.

Zgodnie z art. 59 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu[1] informacje podlegające zgłoszeniu do Rejestru obejmują:

1) dane identyfikacyjne spółki, tj. nazwę (firmę), formę organizacyjną, siedzibę, numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, NIP;

2) dane identyfikacyjne beneficjenta rzeczywistego i członka organu lub wspólnika uprawnionego do reprezentowania spółki, tj.: imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo zamieszkania, numer PESEL albo datę urodzenia – w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL, informację o wielkości i charakterze udziału lub uprawnieniach przysługujących beneficjentowi rzeczywistemu.

Z powyższego wynika, że oprócz danych, które identyfikują spółkę, należy również podać dane identyfikujące beneficjenta rzeczywistego oraz członka organu uprawnionego do reprezentowania spółki.

II. Kim jest beneficjent rzeczywisty?

Przepisy u.p.p.p. zawierają definicję beneficjenta rzeczywistego, dlatego ustalając kto posiada status beneficjenta rzeczywistego w spółce, należy odnieść się do kryteriów wskazanych w ustawie. Należy mieć jednak na uwadze, że przepisy u.p.p.p. wskazują kilka rodzajów uprawnień jakie należy wziąć pod uwagę, dokonując oceny jakiemu podmiotowi przysługuje w spółce statut beneficjenta rzeczywistego.

Ważnym jest zatem, aby sporządzić w spółce dokument, w którym dokonana zostanie rzetelna analiza wszystkich kryteriów przewidzianych w u.p.p.p.

Przechodząc do omówienia definicji beneficjenta rzeczywistego wskazać należy, że zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1 u.p.p.p., pod pojęciem tym rozumie się osobę fizyczną lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna, w tym:

a) w przypadku klienta będącego osobą prawną inną niż spółka, której papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym podlegającym wymogom ujawniania informacji wynikającym z przepisów prawa Unii Europejskiej lub odpowiadającym im przepisom prawa państwa trzeciego:

– osobę fizyczną będącą udziałowcem lub akcjonariuszem klienta, której przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,

– osobę fizyczną dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,

– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad osobą prawną lub osobami prawnymi, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji klienta, lub łącznie dysponującą więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie klienta, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,

– osobę fizyczną sprawującą kontrolę nad klientem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości[2], tj. posiadająca status jednostki dominującej lub

– osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w tiret pierwszym, drugim, trzecim i czwartym oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Wśród wskazanych przez ustawodawcę kryteriów, na podstawie których ustala się status beneficjenta rzeczywistego, najwięcej trudności sprawiają te związane z posiadaniem przez osobę fizyczną kontroli nad spółką poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w przepisach ustawy o rachunkowości. W ramach niniejszego postu omówiony zostanie pierwszy zakres uprawnień, który wedle przepisów ustawy o rachunkowości daje osobie fizycznej możliwość sprawowania kontroli nad osobą prawną.

III. Osoba fizyczna posiadająca bezpośrednio lub pośrednio większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym jednostki zależnej, także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej.

Dokonując analizy wskazanych powyżej kryteriów, w pierwszej kolejności należy ustalić jaki organ w spółce pełni funkcję organu stanowiącego. W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością organem takim będzie niewątpliwie zgromadzenie wspólników, a w przypadku spółki akcyjnej oraz spółki komandytowo – akcyjnej walne zgromadzenie. W pozostałych typach spółek organ taki nie występuje.

W dalszej kolejności, należy zastanowić się w jaki sposób można pośrednio posiadać ogólną liczbę głosów w organie stanowiącym.

W komentarzu do ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks Spółek Handlowych[3] wskazuje się, że „obliczając ilość głosów przysługujących spółce dominującej, uwzględnia się nie tylko głosy przysługujące jej bezpośrednio, ale także pośrednio, co oznacza, że należy doliczyć także głosy przysługujące podmiotowi pozostającemu w stosunku zależności ze spółką, której liczba głosów podlega ustaleniu, a także głosy, którymi spółka dysponuje na podstawie porozumień z innymi osobami. Do puli głosów przysługujących spółce dolicza się także głosy, którymi dysponuje jako zastawnik lub użytkownik.”[4].

Dokonując oceny, jaka liczba głosów przysługuje danemu podmiotowi w organie stanowiącym danej spółki, należy zatem wziąć pod uwagę nie tylko głosy jakie podmiot posiada bezpośrednio jako wspólnik lub akcjonariusz, ale także te które przysługują mu pośrednio, czyli na przykład na podstawie porozumień jakie zostały zawarte z innymi podmiotami uprawnionymi do głosu. Jeżeli podmiotem uprawnionym do głosu jest inna spółka należy uwzględnić również głosy jakie przysługują podmiotowi, który jest zależny od tej spółki.

Na samym końcu rozważyć należy w jakiej sytuacji mówić można o tym, że danemu podmiotowi przysługuje „większość ogólnej liczby głosów”.

W literaturze przedmiotu wskazuje się, że „Regulacja art. 4 § 1 pkt 4 lit. a KSH nie precyzuje, czy przez pojęcie większości głosów należy rozumieć większość bezwzględną głosów obliczaną na zasadzie art. 4 § 1 pkt 9 i 10 KSH, czy też większość zwykłą rozumianą jako przewaga głosów „za” nad głosami „przeciw”, bez uwzględnienia głosów „wstrzymujących się”. Niemniej wydaje się, że przy ustalaniu istnienia stosunku dominacji w oparciu o omawiany przepis przez pojęcie większości należy rozumieć większość 50% + 1 wszystkich głosów w spółce. Oznacza to bowiem, że – niezależnie od sposobu głosowania pozostałych wspólników – głosy spółki dominującej stanowić będą większość, zarówno bezwzględną, jak i względną. W konsekwencji spółka dominująca uzyskuje w takiej sytuacji decydujący wpływ zarówno na sam fakt podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie spółki zależnej, jak i też jej treść. Konkluzja ta nie dotyczy jednak głosowań w sprawach, w których ustawa wymaga dla podjęcia uchwały większości kwalifikowanej, właściwej w szczególności dla zmiany umowy albo statutu spółki. Możliwość wyłącznego wpływu na treść czy to umowy, czy to statutu spółki kapitałowej nie jest zatem kryterium przyjęcia stosunku dominacji”.[5]

Przepisy Kodeksu spółek handlowych, u.p.p.p., jak również ustawy o rachunkowości nie definiują pojęcia „większości ogólnej liczby głosów”, jednakże biorąc pod uwagę stanowisko, jakie zostało wyrażone przez przedstawicieli doktryny, którzy pochyli się nad przedmiotową kwestią, stwierdzić należy, że pojęcie większości należy rozumieć w następujący sposób 50% + 1 wszystkich głosów w spółce.

Powyżej omówione zostały zagadnienia, które mogą sprawić trudność przy ustalaniu jakiemu podmiotowi ma zostać przypisany status beneficjenta rzeczywistego. W kolejnych postach omówione zostaną kolejne zagadnienia związane z problematyką wpisu do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.

Jeżeli niniejszy artykuł Cię zainteresował, zapraszam do subskrypcji naszego newslettera, aby być na bieżąco z publikowanymi postami.

[1] T.j. Dz.U. z 2019 r., poz.1115, wraz ze zmianami, zwana dalej: u.p.p.p.

[2] T.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 351 wraz ze zmianami, zwana dalej: ustawą o rachunkowości.

[3] T.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 505 wraz ze zmianami, zwana dalej: Kodeks spółek handlowych lub k.s.h.

[4] J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2020.

[5] J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks…